Groeningestraat
Info uit "duizend Kortrijkse straten", Egied van Hoonacker, 1986.
K. Van het Deken Zegerplein tot het Plein. Rijksweg. 27 won. 107
bew. In 1815 waren er 43 huizen en 201 bew. Pl. F6.
De oudste vermelding is uit 1327 in vico Canonicorum. Tot in het begin van de l8de eeuw
was het de CANUENCSTRAETE, omdat de straat aan de Kanunnikpoort begon en ook
omdat er veel kanunniken woonden. De benaming Groeninghestraete komt voor vanaf 1727.
De Groeningeabdij lag namelijk in deze straat. Groeninghes is een toponiem dat al voorkomt
in 1233. Deze naam werd vereeuwigd door de Guldensporenslag die op de Groeningekouter
plaatsgreep. Kortrijk telt tientallen toponiemen, firma’s en verenigingen met namen waarin
Groeninge voorkomt. Tijdens het Napoleontisch bewind, van 1807 tot 1814, werd de straat
ook RUE DE L’IMPERATRICE genoemd.
Voor 1453 lag de Groeningestraat buiten de stadsmuren. De straat werd volledig vernield
tijdens de brand van 1382. De wederopbouw begon pas in 1411. Door het versterken van
Overbeke kreeg de straat een stedelijk karakter. In 1362 werd ze geplaveid. Tot 1646 was de
straat naar het oosten toe 50 m langer en gaf ze uit op de verdwenen Bliekerstraat. Dit
gedeelte, dat nu in feite deel uitmaakt van het Plein, werd gesloopt voor de aanleg van de
citadel. Aan de noordkant van dit zelfde gedeelte paalde het in 1646 verdwenen
Kapucinessenklooster en aan de zuidkant het huis Het Steenken. Daar ongeveer lag het
VISPAENSTRAETKIN.
Door de straat reed van 1908 tot 1957 de buurttram naar Deerlijk. In 1960 werd het
eenrichtingsverkeer van oost naar west ingesteld (GR van 20.6.1960).
Aan de noordkant van de Groeningestraat is het hoekhuis van de Guido Gezellestraat sedert
1975 hotel Groeninge. Ernaast ligt het instituut Ten Broele. In de l6de eeuw stond daar het
huis La Motie. Het werd door de cisterciënzerzusters van Wevelgem aangekocht. Op de
vlucht voor de geuzen verbleven de zusters er van 1582 tot 1613. Het gebouw, dat de naam
kreeg van Refuge van Wevelgem, werd in 1938 door een aardbeving beschadigd en gesloopt.
De Refuge werd in 1824 verkocht aan juffrouw Planckaert, die een school gesticht had in
Couckuytspoort (Zie Fabriekskaai). Het werd vanaf 1833 de kloostergemeenschap van de H.
Vincentius a Paulo, in de volksmond de Paulientjes en sedert 1964 het Instituut ten Broele. De
kapel uit 1591 werd in 1889 vervangen door een nieuwe kapel, toegewijd aan de H.
Apollonia. In de gevel is een nis aangebracht met een beeld van de H. Vincentius a Paulo Ten
westen van de kapel stond voor 1845 de brouwerij De Krone. Ten oosten van de kapel stond
in de l6de-l8de eeuw het huis Sint Adriaen.
In het nr. 5, thans de firma Fiers, een handel in scheikundige producten, was vroeger de
Nationale Bank gevestigd. De bank werd later naar de Burgemeester Reynaertstraat
overgebracht. Het nr. 7 behoorde toe aan het kapittel van de O.-L.-Vrouwekerk en werd door
een kanunnik bewoond. Dokter Joseph Ghyoot woonde er van 1918 tot 1959. De poort naast
het nr. 9 verleent toegang tot BENOITS POORTJE, dat een viertal huizen telde. Een van de
twee overgebleven huizen is nog bewoond. Het poortje werd genoemd naar Auguste Benoit,
die in 1846 de blekerij Mauws kocht, gelegen tussen het poortje en de Leie. De blekerij werd
later eigendom van de familie Nolf en heette toen La Thoroutoise. Op die plaats werd in 1927
de Apprets Textiles opgericht, sedert 1979 Desmet-De Jaegere.
In het nr. 17 woonde burgemeester Henri Nolf. Het huis werd tijdens W.O.II opgeëist voor de
Werbestelle, die de dienstweigeraars opzocht. Nr. 19 is het Vlaams Huis, gebouwd in 1912-13
naar de plannen van architect R. Acke. De oorspronkelijke benaming was Vlaamsche Wacht.
In de zaal achteraan werden voordrachten gehouden door het Davidsfonds, het Katholiek
Vlaams Verbond en de Katholieke Vlaamse Hoge schooluitbreiding. In 1980 kwamen er
samen: de Koninklijke Philharmonie Kortrijk, de handbooggilde van de Kredietbank, de
Peters, Shaking Blues, het Vlaams Blok en de Vlaamse Militanten Orde. In het nr. 25, met
zijn mooie gevel uit 1771, was van 1866 tot 1925 het Bureel van Weldadigheid
ondergebracht. Na 1930 werd het huis bewoond door de familie Boucquillon, afstammelingen
van de Kortrijkse dichter Bruno Boucquillon. Jozef Boucquillon, die een lange witte baard
droeg, trok jaarlijks te voet op bedevaart naar Halle. Sedert 9.3.1983 zijn de huisgevels nrs. 25
en 29 beschermd. Het nr. 27-29 is de winkel voor huishoudartikelen Saey. De poort ernaast
verschafte toegang tot het POORTJE CATTEAUTJE, twintig huisjes gebouwd in 1876 door
Emile Catteaux. De weverij Catteaux-Gauquié Florin lag tussen het poortje en de Leie en aan
de overzijde van de Groeningestraat. De twee werkplaatsen waren door een loopbrug over de
straat met elkaar verbonden. In de weverij Catteaux brak in de l9de eeuw een van de eerste
stakingen in de streek uit. De stakers werden in de Groeningestraat door de rijkswacht met het
plat van de sabels uiteengedreven. Hierbij werd een vrouw gewond. De fabriek aan de
noordkant van de straat werd in 1901 verkocht aan de familie Van Eecke, die er de gasmotor
La Fourmi vervaardigde. Geliquideerd in 1919, werd de grond verkocht aan de firma Omer
Saey, die in 1922 en 1947 uitbreiding nam door aankoop van 5 huizen in de Kleine Leiestraat.
In 1966 werd de afdeling staalproducten en industriële ijzerwaren naar het industriepark van
Heule overgebracht.
Het huis nr. 33 werd gebouwd voor Jules Dobbelaere. Het werd later bewoond door de
kunstmeubelmaker Victor Acke en de ijzerhandelaar Debels. Het werd op 5.11.1951 aan de
socialisten verkocht voor kantoren en een polikliniek. Aan de noordkant van de straat lag het
Coreelstick. Op dit land lagen het hof van de Sint-Jorisgilde en de Stalen Boghe. De Stalen
Boghe was een herberg, die al bestond in 1727. In de jaren 1820 vertrok van hieruit de
diligence naar Wakken. Het lokaal van de Sint-Jorisgilde werd in 1846 verkocht aan dr.
Vander Plancke, die erin 1851 een instituut voor hydrotherapie bouwde. Na het overlijden van
dr. Vander Plancke in 1871 werd het huis in drie woningen verdeeld: de nrs. 37-41, die de
laatste huizen van de straat zijn. In het huis nr. 37 woont sedert 1919 de pannenbakkers
familie Dumolin.
Aan de zuidkant van de Groeningestraat ligt het Guido Gezellepleintje. Op die plaats bevond
zich in het Ancien Régime het caneziekerkhof. Dit kerkhof lag rond de O.-L.-Vrouwekerk.
Het was ommuurd en beplant met olmen. De kanunniken, de bedienden van het kapittel, de
soldaten van het garnizoen en de kasteelbewoners werden er begraven, Op het Guido
Gezellepleintje werd op 20.4.1903 het borstbeeld van Guido Gezelle onthuld. Het
oorspronkelijke beeld was van marmer, het huidige van brons. Met de heraanleg van het
pleintje in 1952 werd het beeld een paar m naar het oosten verplaatst.
De twee eerste huizen aan de zuidkant van de O.-L.-Vrouwestraat werden vernield door het
bombardement van 21.7.1944. Het eerste perceel werd in februari 1946 door het stadsbestuur
aangekocht om de O.-L.-Vrouwekerk gedeeltelijk te ontmantelen. Het werd opgenomen in het
Guido Gezellepleintje. Het tweede huis, nr. 4, werd herbouwd en werd de Sint-
Vincentiuskliniek, geopend einde 1949 en gesloten op 31.12.1984. Sindsdien is er een rust- en
verzorgingstehuis in ondergebracht.
Tegenover de nrs. 4 en 6 stond van ca. 1453 tot 1678 de Kanunnikpoort ook nog de
Kasteelpoort of Gruzenbergpoort genoemd. Het huis nr. 6 werd vroeger bewoond door notaris
Reyntjens. In het oostelijke gedeelte van dit huis is er een poort, die toegang verleent tot
BERSACQUES POORT. Dit poortje is ontstaan in 1678, toen Jacobus Loovoet, na de afbraak
van de Kanunnikpoort, twaalf huizen bouwde aan de oostkant van de Zipte. Dit straatje werd
naar de eigenaar straetken van S Jacques Loovoet genoemd en later vervormd in Baas
Jacquespoort, Saalkespoort en thans Bersacquespoort. Priester P. Pyl woonde in het begin van
de l9de eeuw in het laatste huis van het poortje. De verjaagde karmelietessen verbleven er van
1797 tot 1800. Na het overlijden van de kapelaan werd het huis in 1835 gekocht door J.
Goethals-Vercruysse, die het aan de Zusters van Liefde van de H. Vincentius a Paulo schonk.
Van 1949 tot 1984 was het een gedeelte van de St.-Vincentiuskliniek. Het is ook in
Bersacquespoort dat de Katrientjes, werkmeisjes uit de Liniere de Courtrai, onder leiding van
G. Gezelle samenkwamen. Thans zijn er nog twee huizen bewoond in het poortje.
Het nr. 18 is sedert juli 1984 restaurant ‘t Flifloeterke. In het nr. 20 woonde stadssecretaris
Gilbert Doutreligne en later senator Arthur Mulier (Kortrijk 1892- 1979). In het nr. 28
woonde G. Gezelle van 6.2.1879 tot 15.1.1880. In het nr. 36, nu
arrondissementscommissariaat, woonde minister Vanden Peereboom. Deze kocht de helft van
de tuin van de Groeningeabdij en schonk hem bij testament aan de zusters van St. Vincentius.
Het nr. 40 is het secretariaat van het Wit-Gele Kruis.
De grote blinde gevel met bruine poort behoorde tot de Groeningeabdij. De eerste
Cisterciënzerabdij in Marke werd gesticht in 1237. In 1266 werd de abdij overgebracht naar
de Groeningekouter, waardoor de abdij haar naam kreeg. De derde abdij, in de
Groeningestraat, werd gebouwd in 1593 en afgeschaft in 1797. Tijdens de Franse
omwenteling werden de gebouwen gebruikt als legerdepot en nadien als smederij
Vandewiele, familie van de toondichter Vandewiele en schoonvader van Constant Devreese.
Van 1845 tot 1978 verbleven de Zusters Coletienen of Arme Klaren in de Groeningeabdij. In
1940 waren er nog 25 zusters. Op 1.6.1952 werd door het comité van de Guldensporenfeesten
aan de gevel een gedenkplaat geplaatst “Hier gebeurde / in de Lange Weke 1643 /
O.H.Hemelvaart tot Sinxen / een kerkelijk erkend wonder / rond het mirakuleus beeld van /
O.L.Vrouw van Groeninghe”. In 1984 werd het oud klooster door het stadsbestuur
aangekocht.
Het laatste huis van de Groeningestraat was het Patershuis, in 1766 gebouwd voor de
biechtvader van de Groeningeabdij. Het gebouw was een tijdlang beschermd. Helemaal
vervallen werd het op 6.4.1984 afgebroken. Tegenover de Kleine Leiestraat stond Het
Lindeke, een herberg die in 1891 afgebroken werd om de straat te verbreden. In 1786 werden
er achter Het Lindeke 17 huizen gebouwd. Vermoedelijk gaat het hier om huizen aan de
Houtmarkt of het Plein.
