Rijselsestraat

Info uit "duizend Kortrijkse straten", Egied van Hoonacker, 1986.
K. Van de Grote Markt tot het Louis Robbeplein. Rijksweg. 78 won.
178 bew. In 1815 waren er 66 huizen en 347 bew. Pl. F7.
De Rijselsestraat maakte deel uit van de Romeinse weg Gent-Kortrijk-Rijsel. Op de noordkant
van de straat werden op een diepte van 1,3 m sporen van deze 3 m brede weg gevonden. De
straatnaam ontmoeten we al rond 1300 in vico Insulensi, in 1308 la Rue de Lille en in 1352
Riselstrate. Het is Rijselstraat gebleven tot de GR van 14.6.1968 voor de spelling
Rijselsestraat opteerde.
De boompjes in de straat werden geplant na een besluit van de GR van 17.10.1904. Van 1908
tot 1957 lagen op de noordkant van de straat de sporen van de buurttram Kortrijk-Deerlijk. De
tram reed hier van oost naar west. Voor de poort van het stadhuis was er een halte. De laatste
richtlijn van de Rijselsestraat werd goedgekeurd door de GR van 24.6.1946. In 1983 bedroeg
de verkeersdrukte tussen 9 en 19 uur 2.000 wagens van west naar oost en 4.000 wagens in de
omgekeerde richting.
In het Ancien Régime was de Rijselsestraat de belangrijkste straat in de wijk Heilige Geest.
Deze wijk lag tussen de Rijselsestraat, de Leiestraat, de Budastraat, de Leie en de
Kasteelstraat. Nu vormt de Rijselsestraat de grens tussen de O.-L.-Vrouweparochie en de
Sint-Maartensparochie die op de zuidkant ligt. Beroemde Kortrijkzanen, die in de
Rijselsestraat woonden, zijn Willem Quackelbeen (ca. 1515-1559), Roeland Savery (1576-
1639) Jakob Goethals (1759-1838) en de ministers Liebaert en Vanden Peereboom die er
geboren zijn. Aan de zuidkant van de straat tussen de Grote Markt en de Jan Persijnstraat,
werd.
Aan de zuidkant van de Rijselsestraat kunnen we de 17de- 18de eeuwse huisnamen nauwkeurig
aanduiden. Den Kop was het hoekhuis van de Grote Markt. Het nr. 1 was Het Klein Kopke.
Het nr. 3 was Het Bourgoinsch Schilt. In het begin van deze eeuw lag daar het café In de drie
Sleutels. Het nr. 5 De Flassche of De Gouden Flassche en nr. 7 De Speghele vormen nu één
groot gebouw dat de achterkant is van de Bank Brussel Lambert. Het nr. 9 was in de 15de-16de
eeuw Den Losschaert en in de 17de-18de eeuw St. -Laureyns; in het begin van deze eeuw was
het café Au Panier d’Or en nu juwelier D’Hulst. Aan de gevel van de eerste verdieping prijkt
een stenen H. Antonius van Padua. Het nr. 11 was het huis De Mane of De Alve Maene. In de
19de eeuw en tot aan W.O.I was het café De Volle Maan. Het was het lokaal van de
rederijkerskamer Deugd en Vreugd. In de 19de eeuw was het de gewoonte dat de lijkstoeten
voor de St.-Michielskerk stopten om het de profundis te bidden terwijl de dragers in De Volle
Maan drank kregen. Het nr. 13 was De Bolle, een huisnaam die al in 1396 vermeld wordt en
behouden bleef tot in 1917. In de jaren 1940 was het café Métropole. De huizen nrs. 9-13
werden op 17.8.1917 door een bom vernield. Tien mensen kwamen om. Het nr. 15 was tot in
1898 het hotel Aux Armes de France. Nu is het de pelsenwinkel A l’Orpheline, gesticht in
1876 in een van de huizen bij de Halletoren. In het nr. 19 woonde Leopold Vercruysse. Na
W.O.II was het krijgsauditoraat er gevestigd. Sedert 21.11.1948 is het café Het Textielhuis,
lokaal van de socialisten en de Vermeylenkring. Achteraan is er een feestzaal en liggen de
kantoren van het Algemeen Belgisch Vakverbond, die uitgeven op de Jan Persijnstraat. Het
hoekhuis van de Jan Persijnstraat, nr. 23, heette in de15de eeuw al Den Beer. In de 19de eeuw
en het begin van deze eeuw was het een restaurant. In 1850 werd er de liberale vereniging De
Beren gesticht. Zij organiseerden geregeld ka valkades ten voordele van de armen. Op het
einde van de 19de eeuw was het Algemeen Syndikaat van Patroons en Handelsbedienden er
ondergebracht. Aan de gevel hing een grote plaatijzeren beer met een ketting en in de neus
een ring. Sedert 1931 is het een lederwarenzaak, die de oude naam behouden heeft.
Op de westhoek van de Jan Persijnstraat, nr. 25, stond in de 17de-18de eeuw het huis De
Bracke. Het nr. 27 was het huis De Wolcken. De Jezuïeten vestigden zich eerst in De Wolken
toen zij in 1582 in Kortrijk aankwamen. Honderd jaar later woonde er de landmeter Albert De
Bersaques. In de eerste helft van de eeuw was de drukkerij Forment er gevestigd. Het
katholieke weekblad De Leiewacht werd er gedrukt. De huizen nrs. 25 en 27 werden in 1971
gesloopt voor een flatgebouw. Het nr. 29 is sedert 1981 het flatgebouw Shamrock. Ongeveer
op die plaats stonden in de 18de eeuw de huizen De Groene Zee, De Lelie en nog wat verder
Den Arent. Op het nr. 33 woonde P. Orban de Xivry, die tijdens een bombardement van de
Rijselsestraat in W.O.I een been verloor. In 1978 werd het flatgebouw Mandeley opgericht.
Het nr. 37 is het kantoor van de verzekeringsmaatschappij De Schelde. Henri Devos
waarnemend burgemeester tijdens W.O.I, woonde er. Tegenover de Heilige Geeststraat, op de
nrs. 37 en 37 a stond een huis met trapgevel, opgetrokken in 1637 en gesloopt in 1849. De
bekende Kortrijkse historicus Jakob Goethals-Vercruysse woonde er. Op 14.6.1793 overleed
daar de zwaar gewonde prins van Waldeck. In het midden van de 19de eeuw was het huis
bewoond door Goethals-Danneel, die een zijde twijnderij bezat. Tegenover de Kasteelstraat
stond in het begin van de 19de eeuw de herberg De Wildeman. De familie de Radiguès
woonde in een huis met fronton, nr. 51. Van 1936 tot 1959 was het Museum voor Schone
Kunsten er ondergebracht. Het huis werd in 1964 afgebroken voor het flatgebouw Mercurius.
Op het nr. 55 waren van maart 1966 tot november 1981 de kantoren van de Maatschappij voor
Regionale Ontwikkeling Leiedal gevestigd. Sedert 1984 is het de privé-club Saxo. Het
gebouw nr. 57, de kantoren van Gaselwest, werd in 1948 opgetrokken. Op die plaats lag in de
19de eeuw het Maitrespoortje.
Aan de noordkant van de Rijselsestraat stond in de 16de-17de eeuw het huis De Swane met
ernaast De Kleine Swane. Tijdens de inneming van Kortrijk door de Malkontenten in 1578
stond De Swane in brand. Die gebeurtenis staat afgebeeld op een gravure van Aitsinger De
Swane heeft ook dienst gedaan als politiebureau. Toen De Swane door het stadhuis ingepalmd
werd, verhuisde de politie naar een huis in de Leiestraat, dat nadien Het Zwaantje genoemd
werd. Het nr. 4 heette in de 19de eeuw In de Paternoster; men verkocht er messen en
paternosters. Julien Liebaert werd er in 1848 geboren. Sedert ca. 1930 was er de sportwinkel
Tigris, die in 1960 uitgebreid werd met het huis nr. 2, voorheen de muziekwinkel L’Art
Musical. Tigris is op het nr. 2 gebleven, terwijl het nr. 4 sedert 1984 het Chinees restaurant
The Great Wall is. Het nr. 6 was in de 17de eeuw De Croone, nu de winkel van
keukengereedschap Geers. Het huis nr. 8, hoekhuis van de Papenstraat, heette De
Wyckewaecke, wat toevluchtsoord voor de rondgaande wacht betekent. De gevel uit 1715
werd tijdens W.O.II zwaar beschadigd en in 1946 afgebroken. Na de oorlog woonde er
tafelhouder Arco, nu juwelier Geldhof.
Het nr. 10, de westhoek van de Papenstraat, heette Sint-Joris. Deze naam komt al voor in
1478. De Gentse Sint-Pietersabdij inde van 1281 tot 1777 een rente van 15 schellingen parisis
per jaar op dit huis. De 17de-eeuwse trapgevel werd vernield door het bombardement van
2l.7.l944 Het huis nr. 12 heette in de 17de eeuw Het Paradis. Tot aan de verbouwing na de
oorlog waren er in de kelders nog Romaanse gewelven. Het huis heeft n twee achtergevels,
versierd met Corinthische kapitelen. Het nr. 16 is een deur met een smalle gang die toegang
verleent tot een bouwvallig onbewoond huis In de 19de eeuw stonden daar drie bewoonde
huisjes. Het nr. 18 is de boekhandel Het Volk. Het nr. 20, hoekhuis van het Sint-
Michielsplein, is het kantoor van notaris Boes. Gesmede ankers in de trapgevel vermelden het
jaartal 1573. In feite is het een nieuwe gevel uit 1889. Minister Jules Vanden Peereboom werd
in 1843 in dit huis geboren.
Op de westhoek van het Sint-Michielsplein werd in 1867 de Ecole Industrielle ondergebracht.
De Nijverheidsschool werd in 1897 naar de Sint-Janslaan overgebracht. Op die hoek werd in
1904 een nieuw gebouw opgetrokken, bestemd voor de stadswaag. Het gebouw heette in de
volksmond “het Strontkasteel”, omdat het kantoor van de reinigingsdienst er een tijdlang was
ondergebracht. Van 1944 tot 1956 was het een telegraafkantoor. Thans vindt men er de
ijkdienst. De weegbrug werd in 1840 op de westkant van het Sint-Michielsplein gebouwd en
in 1889 naar de Rijselsestraat verplaatst, vlak voor de ijkdienst. De houten planken, waarop de
wagens gewogen werden, werden na W.O.II uit het wegdek verwijderd. In het huis nr. 26, de
oosthoek van de Heilige Geeststraat, vestigde zich in 1930 het Textielpatroonsverbond.
Tijdens W.O.II was de gevreesde Kommandantur er gevestigd. Ongeveer op die plaats stond
de 14de-eeuwse H. Geestkapel samen met het H.-Geesthuis, een liefdadigheidsinstelling voor
bejaarden. De Jezuïeten namen er in 1587 hun intrek. De kapel verdween in 1610, toen de
Sint-Michielskerk gebouwd werd. Het Vollershuus, de bakkerij Sint-Michiel en De Wildeman
zijn huizen aan de noordkant van de Rijselsestraat waarvan de ligging niet bekend is.
Het nr. 28, de oosthoek van de Kasteelstraat, was tot in het begin van deze eeuw het Café des
Arcades, in de jaren 1880 lokaal van het Davidsfonds. G. Gezelle gaf er in 1884 Engelse les.
Rond 1905 werd er de apotheek De Bie ingericht, geëxploiteerd door De Strooper en later
door Maton. Sedert ca. 1960 is het een bergplaats voor textielwaren.
Tussen de nrs. 34 en 36 lag de GERRE, een steegje dat in de as van de Hagedissenstraat lag
en een overblijfsel was van de wandelweg aan de binnenkant van de stadsvesten. Het steegje
was 1,5 m breed. Een overbouwde toegang leidde in de 19de eeuw naar een achttal huisjes.
Om te voorkomen dat daar vuilnis gestort werd en dat het in de duisternis een toevlucht voor
de onzedigheid zou zijn, kregen de bewoners in 1884 de toestemming om een poortje te
plaatsen dat ‘s nachts gesloten werd. De Gerre werd in 1980 voor een groot deel afgeschaft
toen de huizen nrs. 32, 34 en 36 gesloopt werden voor het flatgebouw Mayfair. Alleen het
noordeinde van de Gerre bestaat nog met een huis dat bereikbaar is langs de Kasteelstraat. Ter
hoogte van de Gerre lag te midden van de Rijselsestraat de eerste Rijselpoort, die in 1684 wat
meer naar het westen verplaatst werd. In het nr. 36 woonde de familie Cantillon. Tijdens
W.O.II verbleven er de Gestapo en de Feldgendarmerie en van 1945 tot september 1978 de
kantoren van de B.R.T.-radio omroep West-Vlaanderen. Op het nr. 38 was tot 1940 het Crédit
Anversois gevestigd. Rond 1970 werd op de nrs. 38-40 het flatgebouw Fabiola opgetrokken.
Het nr. 42, de westhoek van de Louis Ver weestraat, is café Au Bon Coin. Aan de eerste
verdieping is op de hoek een kapel aangebracht. Au Bon Coin was voor W.O.I een afspanning
met stallingen in de Louis Verweestraat. Sedert W.O.II is het een bar. Op de hoek van de Jan
Baptist De Jonghestraat lag café La Victoire, waar de drinkebroers samenkwamen.